Bệnh gout cấp: Biểu hiện, diễn biến và những lưu ý khi thời tiết lạnh

Bệnh gout đang dần trở thành nỗi lo của nhiều người. Gout cấp thường xuất hiện đột ngột vào nửa đêm khiến người bệnh đau, gây mất ngủ. Cơn gout cấp xuất hiện tự phát hoặc sau bữa ăn nhiều protid, gắng sức, căng thẳng, nhiễm lạnh,…

1. Bệnh gout và mối liên quan đến thời tiết, chế độ ăn uống

Theo các chuyên gia, đợt khởi phát gout cấp có liên quan đến chế độ ăn uống, sinh hoạt không điều độ cùng với nhiệt độ lạnh như hiện nay có thể gây ra các cơn đau ở bệnh nhân gout.

Hậu quả trước mắt là các đợt viêm khớp do gout cấp, ở giai đoạn đầu các đợt viêm này thường không kéo dài, không thường xuyên và rất dễ điều trị. Nếu bệnh không được điều trị đúng và đủ, các đợt viêm khớp sẽ xuất hiện thường xuyên hơn và kéo dài hơn, khó điều trị hơn và hậu quả lâu dài của bệnh sẽ là viêm nhiều khớp, xuất hiện nhiều u cục quanh khớp, cứng khớp, biến dạng khớp, hạn chế vận động, sỏi hệ tiết niệu, đặc biệt là sỏi thận và nguy hiểm hơn là suy chức năng thận.

Giải thích về thời tiết lạnh gia tăng bệnh nhân gout tái phát đợt cấp, các chuyên gia cho rằng, thời tiết lạnh là một yếu tố ảnh hưởng đến sự xuất hiện và phát triển của các bệnh lý, trong đó rõ rệt là các bệnh về khớp. Các bệnh nhân khớp đều cảm thấy có sự ảnh hưởng rõ rệt của thời tiết. Sự thay đổi của thời tiết kéo theo sự thay đổi của các yếu tố bên trong cơ thể như độ nhớt dịch khớp, sự kết tủa của các muối, thay đổi nồng độ các hóa chất trung gian trong cơ thể, thay đổi vận mạch. Kết quả khiến cho nhiều người bị mắc bệnh gout tái phát.

Và trên thực tế, đợt gout cấp có nguyên nhân chủ yếu liên quan đến chế độ ăn, người bệnh có xu hướng sử dụng nhiều hơn các thực phẩm giàu chất đạm, thức ăn nhanh, đồ chiên dầu mỡ… Việc dung nạp quá nhiều chất này sẽ làm tăng hàm lượng axit uric trong máu, dần dần hình thành tinh thể muối urat bao quanh các khớp, gây ra những cơn gout cấp. Theo nghiên cứu, rượu, bia là nguồn cung cấp purin lớn, làm tăng nồng độ axit uric trong máu. Khi kết hợp cùng các món ăn giàu đạm khác thì tạo cơ hội cho cơn gút cấp "ghé thăm" nhanh hơn.

Gout cấp có liên quan đến chế độ ăn uống, sinh hoạt không điều độ cùng với nhiệt độ lạnh

2.Biểu hiện của bệnh gout cấp

Bệnh gout là bệnh viêm khớp do vi tinh thể, đặc trưng bởi những đợt viêm khớp cấp tái phát, có lắng đọng tinh thể muối urat natri trong các mô, gây ra do tăng acid uric trong máu. Đây là bệnh do rối loạn chuyển hóa nhân purin, thuộc nhóm bệnh rối loạn chuyển hóa.

Cơn gout cấp tính đầu tiên thường xuất hiện ở lứa tuổi 35 - 55, ít khi trước 25 hoặc sau 65 tuổi. Ở nữ ít xảy ra trước tuổi mãn kinh, ở nam mắc ở tuổi càng trẻ thì bệnh càng nặng.

Bệnh có thể xảy ra sau bữa ăn có nhiều thịt (nhất là loại thịt có nhiều purin), rượu, sau xúc cảm mạnh, sau chấn thương kể cả vi chấn thương (đi giày chật), sau nhiễm khuẩn, dùng các thuốc lợi tiểu như thiazid...

Cơn gout cấp xuất hiện đột ngột ban đêm, bệnh nhân thức dậy vì đau ở khớp, thường là khớp bàn - ngón chân cái chiếm khoảng 60 - 70%. khớp sưng to, đỏ, phù nề, căng bóng, nóng, đau dữ dội và ngày càng tăng, va chạm nhẹ cũng rất đau, thay đổi thứ tự: bàn chân, cổ chân, gối, bàn tay, cổ tay, khuỷu, hiếm thấy ở khớp háng, vai, cột sống. Lúc đầu chỉ viêm một khớp sau đó có thể viêm nhiều khớp. Ngoài khớp ra, túi thanh dịch, gân, bao khớp cũng có thể bị thương tổn.

Các dấu hiệu viêm có thể kéo dài nhiều ngày, thường từ 5-7 ngày rồi các dấu hiệu viêm giảm dần: đỡ đau, đỡ nề, bớt đỏ. Hết cơn, khớp trở lại hoàn toàn bình thường. Trong cơn gout cấp có thể có sốt vừa hoặc nhẹ , đa số là loại đa nhân, dưới kính hiển vi thấy nhiều tinh thể urat.

Cơn gout cấp dễ tái phát, khoảng cách có thể gần nhưng cũng có thể rất xa, có khi >10 năm.

Cơn gout cấp có thể xảy ra sau bữa ăn có nhiều thịt (nhất là loại thịt có nhiều purin), rượu...

Bên cạnh thể điển hình, cũng có thể tối cấp với khớp viêm sưng tấy dữ dội, bệnh nhân đau nhiều nhưng cũng có thể gặp thể nhẹ, kín đáo, đau ít dễ bị bỏ qua.

− Lắng đọng urat: Lắng đọng urat làm cho hình thành các tôphi dưới da và gây nên bệnh khớp mạn tính do urat.

+ Tôphi: thường biểu hiện chậm, hàng chục năm sau cơn gout đầu tiên nhưng cũng có khi sớm hơn. Khi đã xuất hiện thì dễ tăng số lượng và khối lượng và có thể loét. Tôphi thường thấy trên sụn vành tai rồi đến khuỷu tay, ngón chân cái, gót chân, mu bàn chân, gân Achille.

+ Bệnh khớp do urat: xuất hiện chậm. Khớp bị cứng, đau khi vận động và làm hạn chế vận động, khớp có thể sưng to vừa phải, không đối xứng, cũng có thể có tôphi kèm theo. Trên Xquang thấy hẹp khớp, hình ảnh khuyết xương hình hốc ở đầu xương.

− Biểu hiện về thận: Urat lắng đọng rải rác ở tổ chức kẽ thận, bể thận, niệu quản.

+ Sỏi thận: 10 - 20% các trường hợp gút, điều kiện thuận lợi là pH nước tiểu quá toan, nồng độ acid uric cao. Sỏi urat thường nhỏ và không cản quang.

+ Tổn thương thận: lúc đầu chỉ có protein niệu, có thể có kèm theo hồng cầu, bạch cầu vi thể, dần dần diễn tiến đến suy thận. Suy thận thường gặp ở thể có tôphi, tiến triển chậm và là nguyên nhân gây tử vong.

3. Chẩn đoán và điều trị gout cấp

Sau khi khám bệnh nhân được các bác sĩ chỉ định các xét nghiệm, khi đó acid uric máu tăng > 420 µmol/l, tuy nhiên khoảng 40% bệnh nhân có cơn gout cấp nhưng acid uric máu bình thường. Định lượng acid uric niệu 24 giờ để xác định tăng bài tiết (> 600mg/24h) hay giảm thải tương đối (< 600mg/24h). Nếu acid uric niệu tăng dễ gây sỏi thận và không được chỉ định nhóm thuốc tăng đào thải acid uric.

- Xét nghiệm dịch khớp rất quan trọng, nhất là tìm thấy tinh thể urat trong dịch khớp. Các xét nghiệm khác như: tốc độ lắng máu tăng, CRP bình thường hoặc tăng...

- Xquang khớp có thể thấy các khuyết xương hình hốc ở đầu xương, hẹp khe khớp, gai xương...

Về điều trị, nguyên tắc chung điều trị viêm khớp trong cơn gout cấp và dự phòng tái phát cơn gout, dự phòng lắng đọng urat trong các tổ chức và dự phòng biến chứng thông qua điều trị hội chứng tăng acid uric máu với mục tiêu kiểm soát acid uric máu dưới 360 µmol/l (60 mg/l) với gout chưa có hạt tôphi và dưới 320 µmol/l (50 mg/l) khi gout có hạt tôphi.

Trong điều trị chế độ ăn uống - sinh hoạt của người bệnh có vai trò quan trọng nhất đối với bệnh gout. Người bệnh tránh các chất có nhiều purin như tạng động vật, thịt, cá, tôm, cua…. Có thể ăn trứng, hoa quả. Ăn thịt không quá 150g/ngày. Không uống rượu, cần giảm cân, tập luyện thể dục thường xuyên…

Người bệnh uống nhiều nước, khoảng 2-4 lít/24 giờ, đặc biệt là các loại nước khoáng có kiềm hoặc nước kiềm 14‰. Điều này sẽ làm tăng lượng nước tiểu trong ngày, giúp hạn chế tối đa sự lắng đọng urat trong đường tiết niệu.

Tránh các thuốc làm tăng acid uric máu, tránh các yếu tố làm khởi phát cơn gout cấp như stress, chấn thương…

Về thuốc điều trị nội khoa ở người bệnh gout tùy từng cá nhân mà các bác sĩ sẽ chỉ định cụ thể.

Hạt tophi ở bệnh nhân gout

4. Lời khuyên của thầy thuốc với bệnh nhân gout

Người bệnh gout phải được theo dõi trong suốt quá trình điều trị. Xét nghiệm định kỳ công thức máu, đường, lipid, acid uric máu, chức năng gan thận siêu âm hệ niệu mỗi tháng trong 3 tháng đầu, sau đó kiểm tra định kỳ theo chỉ định của bác sĩ.

Thông thường có 1 - 2 cơn mỗi năm, khoảng cách các cơn ngắn lại, 10 - 20 năm sau cơn đầu tiên, xuất hiện các tophi và bệnh khớp urat làm hạn chế vận động. Bệnh nhân tử vong do suy thận hay do tai biến mạch máu.

Có một số thể nhẹ hơn, cơn gout ít xảy ra, không có tophi. Cũng có một số thể nặng hơn, xảy ra ở người trẻ < 30 tuổi, cơn gút dày liên tiếp, tophi và bệnh khớp do urat xuất hiện sớm.

Chính vì vậy, bệnh nhân gout cần có một chế độ sinh hoạt hợp lí, giảm ăn các chất giàu purin, chất béo…khi thời tiết lạnh người bệnh ngại vận động khiến các khớp càng xơ cứng hơn. Vì thế người bệnh gout vẫn nên duy trì chế độ luyện tập nhẹ nhàng trong nhà cùng với việc giữ ấm cơ thể. Khi ra ngoài cần giữ ấm cơ thể, đi găng tay, tất chân, đội mũ, quàng khăn ấm, bảo đảm chân tay không bị lạnh. Buổi tối, người bệnh gout có thể ngâm chân vào nước muối ấm hoặc sử dụng túi chườm để chân tay được ấm hơn.

Bên cạnh đó, người bệnh gout cần điều trị tốt các bệnh lí gây bệnh gout thứ phát như suy thận, do thuốc, các bệnh lí chuyển hóa… Điều đặc biệt, việc dùng thuốc điều trị cần tuân thủ chỉ định của các bác sĩ. Không tự ý dùng thuốc, không dùng thuốc theo mách bảo sẽ nguy hại đến sức khỏe và bệnh có diễn biến nặng hơn.

TS. BS. Trần Thái Hà

Nguồn: https://suckhoedoisong.vn//benh-gout-cap-bieu-hien-dien-bien-va-nhung-luu-y-khi-thoi-tiet-lanh-169220215104802337.htm